>> دولت و سیاست ترکیه :
>> موقعیت استراتژیك :
موقعیت خاص جغرافیایی تركیه موجب شده است كه ترکیه از موقعیت استراتژیكی هم برخوردار باشد، این سرزمین مانند پلی دو منطقه مهم و استراتژیكی بالكان و خاورمیانه را به یكدیگر متصل می كند. وجود نفت در خاورمیانه به بحران های متعدد، در این منطقه موجب افزایش اهمیت تركیه گشته، همچنین نزدیكی این كشور به دریای سیاه، اژه، مدیترانه و وجود دو تنگه مهم بسفر و داردانل، باعث شده است كالاهای مصرفی اروپا از طریق تركیه به خاورمیانه ارسال شود.تركیه در اوایل دوره جنگ سرد (۱۹۵۳م) به علت وحشتی كه از حمله شوروی سابق داشت، به عنوان بازوی شرقی بلوك غرب به پیمان نظامی ناتو پیوست و پس از فروپاشی شوروی احتمال می رفت كه از اهمیت نقش تركیه كاسته شود اما به علت همجوار شدن این كشور با كشورهای مشترك المنافع (جمهوری آذربایجان، ارمنستان و گرجستان) و وجود منابع نفت و گاز در این منطقه، دوباره مورد توجه غرب قرار گرفت. تركیه در دوره اشغال كویت به دست نیروهای عراق و در جنگ خلیج فارس (۱۹۹۱) به موازات جبهه سعودی، جبهه ای در شمال عراق گشود و فعالانه علیه حضور نظامی عراق در كویت به نیروهای متحدین كمك كرد. پس از وقوع انقلاب اسلامی در ایران (۱۹۷۹) كشورهای غربی سعی كردند از طریق نفوذ تركیه به آسیای مركزی و قفقاز و انحصاری ساختن بازارهای این مناطق از نفوذ ایران بكاهند و حضور خود را از این طریق افزایش دهند. مشكلات تركیه با كشورهای همجوار و خارج از قلمرو ملی : تركیه از دیرباز با برخی همسایگان خود مرزهایی ناآرام داشته است.از آن جمله: دشمنی دیرینه با ارمنستان (همسایه شرقی) درباره عراق، تجاوز به خاك این كشور در بخش های شمالی و اجرای طرح های تحت پوشش (GAP) كه از طریق آن تركیه كنترل مصب های دجله و فرات و بهره برداری یكجانبه و پركردن مخازن آب را انجام می دهد و انقطاع جریان آب این دو رودخانه همواره موجب نگرانی دو كشور سوریه و عراق است.درباره ایران، جمعیت كردهای تركیه و فعالیت های مرزی آنها گاه مسائلی را به وجود آورده كه بر روابط دو كشور تأثیر داشته است.مشكلات تركیه در خارج از قلمروی ملی به سه كشور یونان، مقدونیه و قبرس مرتبط است. تركیه همواره با یونان بر سر حوزه دریای اژه، محدوده پرواز، حوزه فلات قاره و حقوق اقلیت ترك اختلاف دارد.
موارد ژئوپلتیك و تأثیرگذار بر روایط با ایران:
تركیه با وجود داشتن نكات مثبت ژئوپلتیكی با پیرامون خود، نتوانسته است موانع ثبات و امنیت را كاملاً از میان بردارد. در حال حاضر مرز ایران و تركیه در مقایسه با دیگر مرزهای این كشور از آرامشی نسبی برخوردار است كه با توجه به تحولات منطقه به خصوص اشغال نظامی عراق به دست نیروهای آمریكایی نمی توان صد در صد درباره تحولات احتمالی مطمئن بود. با این وجود هر دو كشور ایران و تركیه به رغم مشكلات موجود سعی در حفظ ثبات دارند. به طور كلی موارد ژئوپلتیكی و تأثیرگذار بر روابط ایران و تركیه عبارتند از:
>>۱- ژئوپلتیك ترك:
در خصوص ژئوپلتیك ترك چند موضوع از جمله اعتقاد به «پایان تركیسم» قابل توجه است. «آذربایجان بزرگ» اقوام ترك و «جامعه ترك در مقابل جامعه اروپا» پان تركیست ها معتقدند: «اقوام و مردمی كه تا انتهای آسیای مركزی یعنی دیوار چین به زبان تركی صحبت می كنند از ملت بزرگ ترك هستند كه باید زیر یك پرچم گرد آیند.در این میان، مردم آذربایجان ایران با فرهنگ شیعی خود تا به حال تمایلی به این خودمختاری و جدایی نشان نداده اند و اصولاً آذری های ساكن در ایران به» پان تركیسم «و عقاید پان تركیست ها اشتیاقی نشان نمی دهند و همواره به حكومت مركزی ایران وفاداری محسوسی داشته اند.
>> ۲- ژئوپلتیك كرد :
جمعیت كردهای تركیه تا سال ۱۹۹۵ بیش از ۱۶ میلیون نفر برآورد شده است كه در ۱۴ استان شرقی و جنوب شرقی اكثریت قومی هستند، پراكنش جغرافیایی كردها در آناتولی شرقی و جنوبی كه مناطقی استراتژیكی هستند، اهمیت ویژه ای دارند. حزب كارگران كردستان (پ.ك.ك) در سال ۱۹۷۴ تأسیس گردید. در ۱۹۷۷ با چاپ منشور» در مسیر انقلاب «فعال شد و در ۱۹۸۰ از فعالیت منع گردید. با توجه به حضور كردها در ایران و عراق مشابهت نژادی آنها با كردهای تركیه، مسائل و مشكلاتی در طول تاریخ به وجود آمده است. از آن جمله در ایران تأسیس جمهوری خودمختار كردستان از مركز مهاباد در سال ۱۳۲۴ ش به رهبری قاضی محمد و به دست اعضای حزب دموكرات كردستان، همچنین فعالیت های ضد انقلاب گروهك های كومله و دموكرات پس از انقلاب اسلامی در منطقه كردستان و ضعف این نیروها در سال ۱۳۶۴ و ...از موارد مهم و قابل مطرح شدن هستند. بنابراین می توان اذعان كرد كه در مرز ایران و تركیه عامل بالقوه بحران ساز در درجه نخست كردها هستند كه به دلایل توزیع میان مرزی، عبور و مرور ساده و روحیه استقلال طلبی هر بار كه با سركوب دولت تركیه مواجه شده اند به سوی قبایل كرد در ایران متمایل گشته و مسائلی را به وجود آورده اند.
>>۳- ژئوپلتیك آب :
مصب دو رودخانه دجله و فرات در خاك تركیه قرار دارد و این دو رود پس از طی مسافتی، به سرزمین های سوریه و عراق وارد می شوند (فرات به سوریه و دجله به عراق).در خاك عراق دوباره این دو رود به یكدیگر می پیوندند و ۸۴ كیلومتر مرز آبی ایران و عراق (اروندرود) را تشكیل می دهند. در سال ۱۹۹۰ به علت بهره برداری های یكجانبه تركیه از مصب و امتداد این دو رودخانه، شدیدترین تضاد بین تركیه و همسایگانش به وجود آمد. این در حالی است كه تركیه با در اختیار داشتن ۲۶ حوضه رودخانه، از این لحاظ مشكل چندانی ندارد و می تواند به همراه عراق و سوریه درباره تقسیم آب دجله و فرات راه های مسالمت آمیزی را بیابد و به كار بندد. بنابراین كاهش آب در اروندرود ارتباط مستقیمی با اقدامات دولت تركیه می تواند داشته باشد.
>> استراتژی های فرامرزی تركیه:
تركیه درباره روابط با اسرائیل، ایالات متحده آمریكا و اتحادیه اروپایی استراتژی های فراملی و فرامرزی دارد و از دهه ۵۰ با ورود به ناتو به رعایت قراردادهای این پیمان و همكاری با آمریكا ملزم شد و از زمره اولین كشورهایی بود كه موجودیت اسرائیل را به رسمیت شناخت. این كشور در ۱۴ آوریل ۱۹۸۷ تقاضای عضویت در اتحادیه اروپایی كرد كه در ۵ فوریه ۱۹۹۰ این اتحادیه در اجلاسی با عضویت تركیه مخالفت و هشت علت را برای این مخالفت، عنوان كرد كه عبارتند از: كافی نبودن سطح پیشرفت های اقتصادی، افزایش نرخ تورم و بیكاری، اختلافات دینی و فرهنگی با اروپا، منازعه تركیه و یونان، مسئله قبرس و مسئله حقوق بشر در تركیه و بالاخره فقدان ثبات سیاسی. با این وجود تركیه همچنان تلاش مِی كند نظر اتحادیه را تغییر دهد. شواهد و قرائن نیز نشان می دهد، تركیه در آینده ای نزدیك عضو اتحادیه اروپایی خواهد شد.
>> امیدواریم از این مطلب لذت برده باشید.
در صورت نیاز به هر گونه راهنمایی در خصوص سفر به کشور ترکیه و تور ترکیه با ما تماس بگیرید.